کاهش سن مصرف دخانیات در ایران

ورود سالانه 65 میلیارد نخ سیگار به کشور و فروش بدون ضابطه آن در سطح شهر نه تنها باعث شده قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات محلی از اعراب در کشور نداشته باشد بلکه هشدارهایی که از سال‌ها قبل توسط کارشناسان درخصوص کاهش سن استعمال دخانیات عنوان می‌شد، این روزها روی واقعیت به خود گرفته است. اینکه در کشوری با جمعیت جوان با بروز چنین پدیده‌ای روبه‌رو هستیم به مثابه به صدا درآمدن زنگ هشداری برای مدیران و برنامه ریزان کشور است و چنانچه این هشدارها جدی تلقی نشود، تعداد افرادی که دچار رفتارهای پرخطر می‌شوند، افزایش یافته و این مسئله در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی جامعه تاثیرات منفی برجای خواهدگذاشت.

دبیر جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات از کاهش سن مصرف دخانیات به 10 سال در کشور خبر داده و می‌گوید:‌سن مصرف دخانیات از 14 سال به 10 سال رسیده و متاسفانه مصرف دخانیات به‌ویژه در نوجوانان و جوانان که دانشجو هستند یا در مقطع دبیرستان تحصیل می‌کنند، افزایش یافته است.دکتر محمد رضا مسجدی با انتقاد از نحوه اجرای قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات،‌ عملکرد کشور در این زمینه را ضعیف توصیف کرده و می‌گوید: قوانین و آیین‌نامه‌های موجود در این باره به‌طور کامل اجرا نمی‌شوند و در شرایطی که حدود 85 درصد از مردم ایران سیگار نمی‌کشند، اما مستقیما در معرض دودها و مضرات آن قرار دارند.

در شرایطی که شش سال از تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات می‌گذرد، اما هنوز اطلاع‌رسانی درستی در این خصوص انجام نشده و دستگا‌های اجرایی نیز درخصوص تحقق بندهای مربوط به این قانون ضعیف و کند عمل کرده‌اند. دبیر جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات با هشدار نسبت به افزایش 10 درصدی مصرف قلیان در دختران می‌گوید: این آمارها تکان دهنده هستند. چندی پیش شهرداری تهران نیز آماری را از سطح مناطق خود استخراج کرد که نشان‌دهنده کاهش سن مصرف دخانیات در تهران است و در این میان زنان و دختران بیش از هر چیز هدف قرار گرفته‌اند.

ورود بدون محدودیت 320 میلیون دلار سیگار به کشور از موضوعاتی است که مسجدی به آن اشاره کرده و می‌گوید: در حال حاضر بر اساس قوانین وضع شده اگر شرکتی بالغ بر پنج میلیون دلار مبادله تجاری با ایران داشته باشد مورد تعقیب قرار می‌گیرد و اگر این مبلغ به بیش از 50 میلیون دلار برسد ملزم به پرداخت جریمه خواهد شد اما در حال حاضر یک کمپانی آمریکایی بدون هیچ محدودیتی 320 میلیون دلار سیگار وارد ایران کرده است.

تاثیر آسیب‌های اجتماعی بر مسائل سیاسیدکتر مصطفی اقلیما، آسیب‌شناس اجتماعی با اشاره به این نکته که ورود سیگار به کشور در سال گذشته از طریق مبادی رسمی 90 درصد افزایش داشته، به تهران‌امروز می‌گوید:‌ از نظر رفتارهای اجتماعی، سیگار کشیدن جزو رفتارهای پر خطر محسوب می‌شود. اما اینکه چه عواملی باعث می‌شود نوجوانان به سیگار روی بیاورند را باید در ابعاد اجتماعی و فرهنگی جست و جو کرد. وی تاکید می‌کند‌: تا زمانی که دولت‌ها توجهی به مسائل اجتماعی نداشته باشند باید شاهد بروز چنین آسیب‌هایی در کشور باشیم و روز به روز شاهد کاهش سن استعمال دخانیات و به‌دنبال آن استعمال مواد مخدر صنعتی باشیم. وی می‌گوید: هر چقدر آسیب‌های اجتماعی در جامعه زیاد شود اثر گذاری آن روی مسائل سیاسی هم بیشتر می‌شود و توجه به مسائل اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌ها می‌تواند بسیاری از مسائل کشور را حل کند. به عقیده وی نداشتن برنامه از اساسی‌ترین مشکلاتی است که در دو دولت گذشته با آن مواجه بوده‌ایم و انحلال سازمان برنامه و بودجه نیز دلیل روشنی بر بروز مشکلات متعدد در کشور است.

اقلیما می‌گوید: در همه جای دنیا سازمان برنامه و بودجه تمام مسائل یک سال دولت را بررسی و بر اساس آن بودجه می‌نویسد و به دولت می‌دهد و دولت موظف می‌شود تا پایان برنامه آن را به درستی اجرا کند اما در کشور ما این سازمان به راحتی منحل شده و در نتیجه هیچ برنامه‌ای برای چهار سال عمر دولت نوشته نشده؛ براین اساس از مدیران پایینی تا وزیران با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و به علت نداشتن برنامه نمی‌توان از هیچ مدیری درخصوص کم کاری باز‌خواست کرد چرا که هر کس بر اساس آنچه تشخیص می‌دهد، عمل می‌کند.

به گفته وی برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه نیز به دلیل نداشتن برنامه کاری مشخص به درستی اجرایی نشد و تا زمانی که سازمانی برای برنامه‌ریزی در کشور ایجاد نشود هر برنامه‌ای که برای کشور نوشته شود حتی دقیق‌ترین برنامه نمی‌تواند به صورت کامل اجرایی شود و به‌دنبال آن نیز برای جوانان که بیشترین تعداد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند نیز نمی‌توان برنامه‌ای اجرایی کرد و نباید توقع داشت که سن استعمال دخانیات در کشور هیچ کاهشی نداشته باشد.

اقلیما با اشاره به این نکته که یکی از دلایل گرایش جوانان به مواد دخانی نداشتن تفریح است، می‌گوید: به علت بی‌توجهی دولت به مسائل اجتماعی هزینه تفریحات سالم در کشور بسیار بالاست و برای رفتن به شهربازی یا سالن ورزشی جوانان باید هزینه‌های زیادی را متقبل شوند که این از عهده بسیاری از خانواده‌ها خارج است. اما خریدن یک نخ سیگار در بهترین حالت با 2‌هزار ریال امکان‌پذیر است پس جوانی که پولی برای هزینه کردن برای تفریحش ندارد به سیگار یا مواد مخدر پناه می‌برد.

وی با اشاره به اقدامات مدیریت شهری تهران درخصوص ساخت زمین‌های بازی در محله‌ها،‌می گوید:در غیاب خدمات حمایتی دولت، شهرداری و مدیریت شهری تهران وظیفه ذاتی دولت را به عهده گرفته و بدون دریافت هزینه‌ای از دولت زمین‌های بازی و وسایل ورزشی رایگان را در بوستان‌ها آماده کرده است اما با توجه به جمعیت زیاد جوانان این وسایل جوابگوی نیاز آنها نیست و باید مسئولان دولتی فکری به حال جوان‌ها کنند.

الگوبرداری نوجوانان از یکدیگر موضوع دیگری است که اقلیما به آن اشاره کرده و می‌گوید:‌دقیق شدن در رفتار‌و‌خلق وخوی افرادی که به عنوان الگومطرح و درمعرض دید نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرند، خودبه خود ترغیب و تشویق آنان را درجهت همانندسازی رفتارهایشان به همراه دارد و در فرآیند رشدبچه‌ها و درمرحله همانندسازی، نوجوانان برای بزرگ شدن خود را با والدین‌شان هماهنگ می‌کنند و نوجوانان پسر به تقلید از کارهای پدر برای احراز شخصیت مردبودن و نوجوانان دختر به تقلید ازکارهای مادر برای احرازشخصیت مادربودن می‌پردازند. براین اساس والدینی که سیگاری هستند، یکی از مشوق‌های فرزندان‌شان برای سیگاری شدن آنان به شمار می‌آیند و این عامل مهمی به شمار می‌آید. دادن آموزش به نوجوانان موضوع دیگری است که اقلیما به آن اشاره کرده و می‌گوید:‌ باید به نوجوانان آموزش داد که دخانیات چیست و رفتارهای پرخطراجتماعی چه عواقب و نتایجی به همراه دارد. درکنار این آموزش، یک آموزش خاص هم باید داده شود که آن مبتنی برآموزش نه گفتن است. به عنوان مثال بیشتر اوقات دیده می‌شود که نوجوان وجوان در رودربایستی گروه‌های همسال خودوترس از اینکه بچه‌ننه یا ترسو خطاب شوند، قرار می‌گیرند وجرأت نه گفتن را ندارند و وارد رفتاری پرخطر می‌شوند.

به گفته وی مقوله دیگری که دراین ارتباط می‌تواند مثمر ثمر واقع شود، ممنوعیتی است که می‌تواند از طرف دولت اعمال شود. در واقع همانطور که می‌خواهیم روی تقاضا اثر بگذاریم، باید روی عرضه هم تاثیر بگذاریم. درهمین ارتباط می‌توان به ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی و درافراد زیر ۱۸ سال و ممنوعیت فروش سیگار به صورت عددی و «نخی» اشاره کرد. درکنار اینها، والدین هم باید یکسری آموزش ببینند تا نحوه برخورد با فرزندی که سیگار را تجربه کرده، بدانند.